Op het moment dat het financieel niet goed gaat met jouw bedrijf, is een herstructurering soms het enige antwoord. Helaas zal je in dat geval vaak ook werknemers moeten ontslaan. We spreken dan van ontslag om bedrijfseconomische redenen. Hierbij mag je niet zelf bepalen welke werknemers jij ontslaat. Dit wordt namelijk bepaald door het afspiegelingsbeginsel. In dit blog vertellen we je de betekenis van het afspiegelingsbeginsel en hoe het precies werkt.
In dit blog bespreken we:
- Wat is het afspiegelingsbeginsel?
- Hoe werkt het afspiegelingsbeginsel?
- Mag ik afwijken van het afspiegelingsbeginsel?
Wat is het afspiegelingsbeginsel?
Het afspiegelingsbeginsel is een wettelijk verplichte selectiemethode die de volgorde bepaalt waarin jij werknemers met een uitwisselbare functie moet ontslaan. De bedoeling ervan is om ervoor te zorgen dat de leeftijdsopbouw binnen een bepaalde functie voor en na de ontslagen zoveel mogelijk gelijk blijft. Wanneer er meerdere vestigingen zijn van jouw bedrijf, moet je het afspiegelingsbeginsel per bedrijfslocatie uitvoeren.
Wat is een uitwisselbare functie?
Een uitwisselbare functie kan het makkelijkste omschreven worden als meerdere werknemers die dezelfde functie uitvoeren. Specifiek gaat het volgens de wettelijke definitie om functies die vergelijkbaar zijn op inhoud, vereiste kennis, vaardigheden, competenties, niveau en beloning.
Wanneer een werknemer niet in een uitwisselbare functie werkzaam is, heeft deze automatisch een unieke functie. Deze wordt door slechts één persoon vervuld.
Hoe werkt het afspiegelingsbeginsel?
Bij een reorganisatie moet je als eerste externe werknemers, zoals uitzendkrachten en zzp’ers, ontslaan. Daarna worden de AOW-gerechtigden, oproepkrachten en werknemers met een tijdelijke arbeidsovereenkomst van nog maximaal 26 weken ontslagen. De overige werknemers worden vervolgens volgens het afspiegelingsbeginsel ontslagen.
Bij het afspiegelingsbeginsel worden werknemers ingedeeld in verschillende leeftijdsgroepen. Vervolgens worden degene met het kortste dienstverband als eerste ontslagen. Om erachter te komen hoeveel werknemers per leeftijdsgroep ontslagen moeten worden, vermenigvuldig je het percentage van de medewerkers per leeftijdsgroep met het aantal mensen dat er in totaal ontslagen moet worden.
Het afspiegelingsbeginsel: de leeftijdsgroepen
Bij het afspiegelingsbeginsel worden er vijf verschillende leeftijdsgroepen gebruikt. Deze moeten voorkomen dat de personeelsopbouw qua leeftijd ongelijk wordt. Stel dat je veel jonge werknemers in dienst hebt, dan is dit na het ontslag nog steeds zo. De leeftijdsgroepen bij het afspiegelingsbeginsel zijn als volgt:
- 15 tot 25 jaar;
- 25 tot 35 jaar;
- 35 tot 45 jaar;
- 45 tot 55 jaar;
- En 55 jaar en ouder.
Een voorbeeld van het afspiegelingsbeginsel
Het is begrijpelijk dat alles al snel erg ingewikkeld kan gaan klinken. Daarom geven wij hieronder een voorbeeld van het afspiegelingsbeginsel aan de hand van een fictieve situatie.
Hans is eigenaar van een kledingzaak en heeft twintig werknemers in dienst. Helaas gaat het niet goed met zijn bedrijf en moet hij gaan reorganiseren. Hierbij worden er zeven werknemers ontslagen. Als eerste verdeelt Hans zijn werknemers over de leeftijdsgroepen volgens het afspiegelingsbeginsel. Dat zit er als volgt uit:
- 15 tot 25 jaar: 4 werknemers, percentage 20%
- 25 tot 35 jaar: 6 werknemers, percentage 30%
- 35 tot 45 jaar: 5 werknemers, percentage 25%
- 45 tot 55 jaar: 3 werknemers, percentage 15%
- 55 jaar en ouder: 2 werknemers, percentage 10%
Vervolgens kan Hans uitrekenen hoeveel werknemers per leeftijdsgroep ontslagen moeten worden. Hierbij wordt het percentage werknemers per leeftijdsgroep vermenigvuldigd met het aantal werknemers dat ontslagen wordt.
- 15 tot 25 jaar: 0,2 * 7 = 1,4. Afgerond 1 werknemer die wordt ontslagen.
- 25 tot 35 jaar: 0,3 * 7 = 2,1. Afgerond 2 werknemers die worden ontslagen.
- 35 tot 45 jaar: 0,25 * 7 = 1,75. Afgerond 2 werknemers die worden ontslagen.
- 45 tot 55 jaar: 0,15 * 7 = 1,05. Afgerond 1 werknemer die wordt ontslagen.
- 55 jaar en ouder: 0,10 * 7 = 0,7. Afgerond 1 werknemer die wordt ontslagen.
Nu Hans weet hoeveel werknemers hij per leeftijdsgroep moet ontslaan, kan hij kijken wie er het laatste per leeftijdsgroep bij is gekomen.
Mag ik afwijken van het afspiegelingsbeginsel?
Ja, in sommige situaties mag je afwijken van het afspiegelingsbeginsel. We hebben hieronder op een rijtje gezet welke situaties dit zijn:
- Jouw bedrijf, of een vestiging ervan, moet sluiten.
- Een van de functies die komt te vervallen is een unieke functie. Deze wordt door maar 1 werknemer ingevuld.
- In de CAO is geregeld dat er een andere selectiemethode bij ontslag toegepast moet worden.
- Er komt een bepaalde categorie uitwisselbare functies in zijn geheel te vervallen. Alle werknemers worden in dat geval boventallig verklaard.
- De loonkostensubsidie is vervallen voor de werknemer die je wil ontslaan.
- Je hebt één of meer werknemers in dienst met een arbeidsbeperking. Deze kunnen voor het afspiegelingsbeginsel buiten beschouwing worden gelaten.
- Een werknemer die je volgens het afspiegelingsbeginsel moet voordragen voor ontslag is bij een opdrachtgever gedetacheerd. Deze opdrachtgever wil jouw werknemer niet laten gaan. Je mag in dat geval ook afwijken.
- Je mag een werknemer overslaan als voor deze werknemer een opzegverbod geldt. De eerstvolgende werknemer binnen de leeftijdsgroep wordt in dat geval voor ontslag voorgedragen.
- Je mag ook afwijken van het afspiegelingsbeginsel als je een onmisbare werknemer hebt. Dit is een werknemer die kennis en bekwaamheden heeft die van belang zijn voor het functioneren van het bedrijf.
Het afspiegelingsbeginsel bij collectief ontslag
Wanneer je helaas afscheid neemt van meer dan twintig werknemers spreken we van collectief ontslag. Ook hierbij geldt dat je het afspiegelingsbeginsel aan moet houden. Het spreekt voor zich dat deze ontslagen ook voor jou als werkgever zwaar vallen. Vanuit goed werkgeverschap kan je besluiten om een individueel outplacementtraject of groepsoutplacement aan te bieden. Hierbij worden de ontslagen werknemers begeleid bij het vinden van een nieuwe baan bij een andere werkgever.
CareerAdvisor is een outplacementbureau dat zowel individueel outplacement als groepsoutplacement aanbiedt. Onze coaches zetten zich vol enthousiasme in om samen met jouw werknemers een nieuwe passende baan te vinden. Nieuwsgierig naar wat wij voor jou kunnen betekenen? Neem vrijblijvend contact met ons op, of download onze gratis outplacement brochure voor werkgevers.
